Wbrew pozorom to, czy spadkodawca pozostawił długi spadkowe, a jeżeli tak to jakie i w jakiej wysokości, niestety wcale nie jest łatwe do ustalenia.
Zapewne większość osób które stały się spadkobiercą czy to testamentowym czy ustawowym, zanim przyjmą spadek zastanawiają się, czy jego przyjęcie nie przyniesie dla nich negatywnych skutków. Dlatego aby się przed nimi uchronić chcą wcześniej uzyskać informację o potencjalnych długach spadkodawcy.
Bazy dłużników – BIK, BIG, KRD
Niestety, dopóki spadkobierca nie będzie w posiadaniu dokumentu stwierdzającego jego prawa do spadku (co wiąże się z przeprowadzeniem postępowania spadkowego a następnie wydaniem postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku przez sąd lub aktu poświadczenia dziedziczenia sporządzonego przez notariusza), większość instytucji takich jak np. banki a także rejestry finansowe gromadzące dane dłużników takie jak BIK, BIG, KRD nie udzielą jakichkolwiek informacji na temat ewentualnych długów pozostawionych przez spadkodawcę. Tylko ww. dokumenty będą stanowiły np. dla banku podstawę udzielenia informacji o lokacie zmarłego oraz o ewentualnych pożyczkach czy kredytach, jakie zmarły zaciągnął.
Od czego w takim wypadku zacząć?
W takiej sytuacji sugerujemy, aby zacząć poszukiwania ewentualnych długów spadkodawcy u tzw. źródła, czyli w miejscu jego zamieszkania. Wszelkie pozostawione dokumenty, listy, ponaglenia, wezwania do zapłaty prawdopodobnie pozwolą na wskazanie zawartych przez spadkodawcę zobowiązań, których kontynuacja obciążała będzie spadkobiercę od momentu przyjęcia spadku. Jeżeli w skład spadku wchodzi mieszkanie warto okazując akt zgonu spadkodawcy także dowiedzieć się, czy zobowiązania u zarządcy nieruchomości (ewentualnie w spółdzielni) były regulowane na bieżąco, tzn. czy zmarły pozostawił długi i a jeżeli tak to jakiej wysokości one są. Dodatkowym krokiem jest sprawdzenie księgi wieczystej lokalu (nieruchomości). Znając jej numer mamy szansę dowiedzieć się, czy lokal jest obciążony hipoteką albo czy np. wobec zmarłego był prowadzone postępowanie egzekucyjne przez komornika.
Urzędowe ustalenie składu oraz wartości spadku pozostawionego po zmarłym
Jeżeli w dalszym ciągu będą występowały wątpliwości co do ewentualnych długów spadkodawcy, możliwym rozwiązaniem jest złożenie wniosku w sądzie o wykonanie spisu inwentarza po zmarłym. Postępowanie to, choć pociąga za sobą dodatkowe koszty (spis inwentarza wykonuje komornik na zlecenie sądu) pomoże podjąć decyzję czy opłaca się przejąć spadek po zmarłej osobie.
Co dalej?
Spadek można przyjąć bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza) bądź całkowicie go odrzucić, gdy jest on niekorzystny dla spadkobiercy.
Takie oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku musi być złożone w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania do dziedziczenia. Najczęściej będzie to data śmierci spadkodawcy lub data otrzymania zawiadomienia o odrzuceniu spadku przez spadkobierców, którzy byli powołani do dziedziczenia w pierwszej kolejności.
Brak oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku
Z dniem 18 października 2015 roku weszły w życie nowe uregulowania zmieniające dotychczas obowiązujące zasady odpowiedzialności za długi spadkowe. Do spadków po tej dacie wprowadzono jako regułę przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Tym samym zasadą stało się ograniczenie odpowiedzialności spadkobierców za długi spadkowe. Te znowelizowane przepisy kodeksu cywilnego mają jednakże zastosowanie wyłącznie do spadków otwartych od dnia wejścia w życie ustawy.
Przykładowo: Jeżeli spadkodawca zmarł przed dniem 18 października 2015 roku, a spadek po nim został przeprowadzony już po wejściu w życie znowelizowanej ustawy, nastąpiło przyjęcie spadku wprost (według starej zasady, czyli bez ograniczania odpowiedzialności za długi spadkowe).
Oznacza to, iż zastosowanie odpowiednich przepisów będzie uzależnione od daty śmierci spadkodawcy.
Co w przypadku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza?
Warto wskazać iż w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku.
Przykładowo: Długi spadkowe wynoszą 30 tys. zł a majątek spadkowy wynosi 10 tys. zł. Spadkobierca będzie odpowiadał za zobowiązania spadkodawcy do kwoty 10 tys. zł., zaś za pozostały dług 20 tys. zł nie będzie ponosił odpowiedzialności.
Warto jednak podkreślić, że ww. odpowiedzialność za długi spadkowe będzie miała miejsce, jeżeli zostanie sporządzony wykaz inwentarza bądź spis inwentarza.
Czym jest wykaz inwentarza?
Wykaz inwentarza w przeciwieństwie do powołanego wyżej spisu inwentarza jest tak naprawdę dokumentem prywatnym, sporządzanym przez spadkobiercę, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza (także: zapisobiercę windykacyjnego oraz wykonawcę testamentu) według ustalonego wzoru przygotowanego przez Ministerstwo Sprawiedliwości.
Złożenie wykazu inwentarza wymaga staranności, od której należytego dochowania zależy jego skuteczność wobec wierzycieli spadkodawcy. Z tego powodu osoba składająca wykaz inwentarza powinna z należytą starannością ujawnić wszystkie znane jej przedmioty należące do spadku oraz przedmioty zapisów windykacyjnych, podać ich wartość według stanu i cen z chwili otwarcia spadku, a także wszystkie znane długi spadkowe i ich wysokość według stanu z chwili otwarcia spadku a następnie złożyć go w sądzie lub przed notariuszem.
Złożony w ten sposób wykaz jest wiążący, jednak jego rzetelność można przed sądem podważyć. Podstępne zatajenie majątku lub zawyżenie długów spadkowych, może skutkować wobec spadkobiercy przykrymi konsekwencjami gdyż będzie traktowany wobec wierzycieli jak osoba, która przyjęła spadek wprost.
