Czym jest umowa darowizny?
Jedną z najczęściej zawieranych w kancelarii notarialnej umów jest umowa darowizny. Jej definicja zawarta została w art. 888 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym jest to umowa, w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Wspomniana bezpłatność jest tu słowem kluczowym – tym bowiem darowizna różni się od sprzedaży.
Umową darowizny darczyńca może przekazać drugiej osobie (lub osobom) zarówno określone rzeczy, jak i prawa. Obdarowanym może być zaś zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna. Nic nie stoi na przeszkodzie temu, aby zarówno po stronie darczyńcy, jak i obdarowanego stała większa liczba podmiotów. Przykładem mogą tu być rodzice darujący mieszkanie swoim dzieciom.
Co może być przedmiotem darowizny?
Przedmiotem darowizny mogą być co do zasady wszystkie składniki majątku. Należy więc wskazać, iż darować można zarówno ruchomości (np. samochód, pieniądze, inne wartościowe przedmioty), nieruchomości (np. lokal stanowiący odrębną nieruchomość z założoną księgą wieczystą, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, nieruchomość gruntowa), jak i prawa (np. użytkowanie wieczyste, czy prawo autorskie). Niewątpliwie przedmiotem darowizny może być także umorzenie spłaty długu.
W jakiej formie należy sporządzić umowę darowizny?
Zgodnie z art. 890 Kodeksu cywilnego oświadczenie darczyńcy powinno zostać złożone w formie aktu notarialnego. Zdanie drugie przytoczonego przepisu stanowi jednak, iż umowa darowizny zawarta w innej formie staje się ważna, jeśli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione. Oznacza to, iż darowizna dokonana w formie innej aniżeli akt notarialny będzie skuteczna dopiero wtedy, gdy darczyńca przekaże przedmiot darowizny obdarowanemu.
Należy w tym miejscu stanowczo zaznaczyć, iż w przypadku niektórych składników majątku dowolność ta nie znajdzie zastosowania. Polskie prawo przewiduje bowiem, iż pewne przedmioty darowizny przekazać można drugiej osobie jedynie w formie aktu notarialnego.
Chodzi więc przede wszystkim o przedmioty darowizny, których zmiana właściciela (użytkownika wieczystego/uprawnionego) musi zostać wykazana w prowadzonej dla tej nieruchomości (prawa) księdze wieczystej (https://ekw.ms.gov.pl/eukw_ogol/menu.do), co wymaga interwencji notariusza.
Przedmiotami tymi są:
- lokal stanowiący odrębną nieruchomość,
- własność innych nieruchomości,
- spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu,
- prawo użytkowania wieczystego nieruchomości.
Warto wspomnieć, iż umowa darowizny powinna zostać sporządzona w formie aktu notarialnego ponadto także wtedy, gdy jej wykonanie ma odbyć się w terminie późniejszym lub gdy umowa zawiera jakieś szczególne warunki.
Darowizna na rzecz córki, a nie zięcia
Zaznaczyć należy, że darowizna wejdzie do majątku osobistego obdarowanej (obdarowanego). Dzieje się to także wówczas, gdy pozostaje ona (on) w związku małżeńskim, w którym panuje wspólność majątkowa. Oznacza to, że współmałżonkowi nie przysługują żadne prawa do majątku przekazanego w drodze darowizny. Jedynym wyjątkiem od tej zasady jest wyraźne postanowienie darczyńcy, w którym zaznaczy, że darowizna ma wejść w skład majątku wspólnego.
Podkreślić również należy, że środki uzyskane ze zbycia składników wchodzących w skład majątku osobistego (np. sprzedaży otrzymanego w drodze darowizny mieszkania) w myśl zasady surogacji, również wchodzą do majątku osobistego tego małżonka i nie zostają objęte wspólnością majątkową małżeńską.
Podatek od darowizny
Najpowszechniej zawieranymi umowami są darowizny w kręgu najbliższej rodziny, np. rodzice darują dzieciom, dziadkowie darują wnukom, brat daruje siostrze itd. Darowizny te ze względu na przynależność do tzw. zerowej grupy podatkowej są całkowicie zwolnione od podatku od spadków i darowizn.
Darowiznę można przekazać również osobie obcej np. fundacji, którą chce się wesprzeć. Należy jednak pamiętać o tym, że na osobie obdarowywanej spoczywa obowiązek rozliczenia się z urzędem skarbowym. Stopień pokrewieństwa wpływa na kwotę podatku, którą należy zapłacić. Im dalsze jest pokrewieństwo z darczyńcą, tym wyższy podatek należy uiścić.
Zgłoszenie darowizny do urzędu skarbowego
Jeśli umowa darowizny zawierana jest przed notariuszem i ma formę aktu notarialnego, to on dokonuje zgłoszenia do urzędu skarbowego, gdyż jest płatnikiem podatku od spadków i darowizn.
W przypadku, gdy otrzymamy darowiznę w innej formie niż akt notarialny, musimy zgłosić ten fakt do urzędu skarbowego samodzielnie. Składamy w tym celu stosowne zeznanie podatkowe. Jest ono podstawą do naliczenia przez urząd podatku od darowizny lub zwolnienia z obowiązku jego zapłaty. Właściwym organem podatkowym jest naczelnik urzędu skarbowego, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania obdarowanego.
Termin na zgłoszenie darowizny wynosi co do zasady miesiąc od daty jej otrzymania. Tylko jeśli należymy do grona tzw. najbliższej rodziny darczyńcy, do którego zalicza się: małżonka, zstępnych (np. syn, córka, wnuki, prawnuki), wstępnych (np. matka, ojciec, dziadkowie), rodzeństwo, pasierba, ojczyma, macochę – i mamy prawo skorzystać z zupełnego zwolnienia od podatku od spadków i darowizn – termin na zgłoszenie darowizny (formularz SD-Z2) wynosi 6 miesięcy licząc od dnia powstania obowiązku podatkowego.
Dlaczego warto zawrzeć umowę darowizny w formie aktu notarialnego?
Jak zostało zaznaczone to już wcześniej, umowa darowizny zawarta w formie ustnej lub pisemnej staje się ważna dopiero wtedy, gdy darczyńca faktycznie przekaże przedmiot darowizny obdarowanemu. Wtedy też obie strony tej umowy uzyskują wszelkie uprawnienia, jakie przewidziane zostały w Kodeksie cywilnym. Jeśli jednak darczyńca nie spełni świadczenia, nie będziemy mogli dochodzić wykonania przedmiotowej darowizny.
Z tego też powodu każdorazowo warto pomyśleć o zawarciu umowy darowizny w formie aktu notarialnego, który daje obdarowanemu możliwość dochodzenia swoich praw przed sądem. Dzięki umowie sporządzonej u notariusza będzie on mógł bowiem wytoczyć powództwo względem darczyńcy o wydanie mu przedmiotu darowizny.
Jakie są niezbędne dokumenty do sporządzenia umowy darowizny nieruchomości?
Niezbędne do sporządzenia umowy darowizny dokumenty znajdą Państwo pod adresem: https://notariusz24.rzeszow.pl/dokumenty/
